Dicía o outro día que na escola nos roubaron a historia, e case como de pasada dixen que tamén nos roubaron a lingua. Por suposto non se pode agochar unha lingua como se agochan os feitos históricos, e para roubarlle a súa lingua a un pobo non podes andar con sutilezas, hai que ir á brava. Sabemos que durante séculos a lingua da administración foi exlusivamente o castelán, sabemos que despóis da explosión literaria do rexurdimento e da guerra se deixaron de publicar libros e prensa en galego e non por vontade dos escritores, e aínda así hai quen dí que o galego nunca estivo prohibido. Ben, eles saberán por qué o din e seica é verdade que non houbo lei que o prohibise formalmente. Non o sei por que non o vivín nin teño interese en andar a raxtrexar leis que xa non rexen, pero o que me contan os que sí o viviron é outro conto. Cóntanme que nas escolas non se deixaba ós nenos falar na súa lingua, que eles chamaban dialecto e que era de pailáns e xente inculta, e se lles obrigaba a falar o fermoso e cultísimo castelán.
Cando era neno xa non se nos prohibía falar galego, porque os máis de nós xa non o falabamos. Conseguiron que unha boa parte da miña xeración non só perdese a fala dos seus ancestros, senon que se avergoñase dela. Eu tiña xa trece anos, se non lembro mal, cando con non poucos atrancos se empezóu a ensinar ó galego nas escolas, aínda que con menos horas de clase que o castelán, que era o verdadeiramente importante. Aínda así houbo unha morea de protestas dos pais e dos propios rapaces. Non de pais e rapaces do resto de España, iso vai por descontado, senon de pais e rapaces galegos que xa asumiran que o galego era de pailáns e que estudialo non servía para nada. Tal como o escribo lembro que mo dixo, por suposto en castelán, unha compañeira de entón.
Aquí é onde entramos no asunto que quixera discutir. Salvo a xente de fora que non sabe do que fala pero ten o atrevimento da iñorancia, xa non oio a ninguén dicir que o galego é un dialecto. Tamén hai tempo que non oio dicir a ninguén que o galego é de pailáns, sexa porque ninguén o pensa xa ou porque o pensan pero non son quen a dicilo. Pero aínda hoxe hai xente, xente galega, que di que o galego non serve para nada e que non ten senso aprendelo nin ensinarllo ós nenos. Din que xa temos o castelán, que falamos todo-los españois e centos de millóns de persoas en todo o mundo e que non hai que perder tempo en aprender unha lingua minoritaria coa que non se vai a ningures. En realidade a min tanto me ten a utilidade do galego, a fin de contas aprendemos a cotío cousas que non serven para nada. Eu, sen ir máis lonxe, sei xogar ó mus. Pero tamén me toca os collóns, con perdón da expresión, que se despreze o que para mín é valioso, así que imos ver que hai de verdade nisto.
Imos comezar por decatarnos de que hai dous xeitos de ve-lo asunto. O galego é unha lingua minoritaria dentro de España e do mundo, é certo e non se pode negar. Tamén podemos decatarnos de que é o mesmo tempo unha lingua maioritaria, a que falan a maioría dos galegos. Exactamente igual que o castelán é a lingua maioritaria en España e outros paises, pero é o mesmo tempo unha lingua minoritaria que fala menos do dez por cento da humanidade. E podemos pensar que o galego non serve para nada, pero eu prefiro pensar doutro xeito e decatarme de que o galego serve para todo: para falar, expresar ideas, sentimentos, transmitir e recibir coñecementos, escribir poemas ou cantar. Por suposto podemos facer todo iso en castelán, que tamén serve para todo, ou pensar que puidendo facelo todo en galego o castelán non nos serve para nada. Como dicía o poeta en fermosísimo castelán: "nada es verdad ni mentira, todo es según el color del cristal con que se mira".
Tamén é verdade, e tampouco o vou negar, que o castelán permíte que nos comuniquemos con moitísima máis xente que o galego e que xa é unha lingua común para toda a xente de España. Agora ben, se a cuestión é ter unha lingua común para falar con toda a xente posible sobran todos os idiomas menos un, só hai que decidir con cal quedamos. Unha escolla lóxica sería o chinés, que xa fala a quinta parte da humanidade: todo iso levamos gañado. Ou ben o inglés, con menos falantes pero máis internacional. Se isa é a cuestión deberamos escoller unha das dúas, deixarnos de parvadas e suprimir o ensino tanto do galego como do castelán xa que ningunha das dúas serve para nada.
Pero a verdade é que a cuestión non é isa e nunca o foi. Falar unha lingua non se reduce a unha cuestión de utilidade, nin o empeño de séculos en facernos avergoñar da nosa ven de ahí. Ven do mesmo que veu o roubo da nosa historia, do intento dos estados-nación de presentarse a sí mesmos como eternas unidades monolíticas. O estado-nación non pode admitir que as dúas verbas, estado e nación, teñen significado por separado e non son equivalentes. Non poden porque entón terían que ousar pensar que pode haber un estado-nacións, e cren que iso é abri-la porta ós independentismos. Como dixen sobre a historia, lóxica de parvos e pusilánimes que non entenden que xentes diferentes queiran vivir xuntas. Non se decatan de que cando un asoballa ó outro é cando o asoballado vai aproveitar a máis pequena oportunidade para marchar.
A lingua non é cuestión de utilidade, senón de cultura e identidade. Boto unha ollada ó meu redor e vexo que teño un bó feixe de cousas sen utilidade: cadros, fotos, discos, un puzle, trebellos de xadrez. Boto unha ollada á miña rutina e vexo que fago a cotío cousas sen utilidade: ler unha novela, escoitar música, ve-la tele, escribir este caderno virtual. Bótome unha ollada a mín mesmo e vexo que aprendín moitas cousas sen utilidade: cancións, xogos, chistes, acertixos. Podería pasar sen todas esas cousas, non ía morrer e tampouco me van levar a ningures. Pero sen todo iso non sería eu, sería outro. Un outro mellor ou peor, pero de seguro máis pobre e máis triste.
España podería pasar sen o castelán, e Polonia sen o polaco. E Galicia podería pasar sen o galego, e sen gaitas nin pandeiros, muiñeiras nin alalás, sen hórreos nin pazos, sen Rosalía e sen Pascual Veiga, e sen moitas cousas máis. Pero entón xa non sería Galicia, sería outro pobo máis pobre e máis triste. Nin tampuco España sería España sen os galegos e a súa cultura. Tamén ela sería máis pobre e máis triste. As nosas linguas, as dúas, fan de nos o que somos. Renunciar a unha delas é renunciar a unha parte de nós.
Así que, señores apoloxetas da utilidade, podedes insistir canto queirades que eu non vou renunciar a ningunha das miñas linguas nin avergoñarme de ningunha delas. E na pequena medida en que de mín dependa o galego seguirá nas escolas, porque estudalo ten tanta utilidade ou tan pouca como estudar historia, arte, música, literatura e tantas cousas que serven para que sexamos quen somos. Que servan ou non para algo máis tanto me ten. A mín espántame o voso pequeno mundo de utilidade, o voso pequeno, pobre e triste mundo de formigas. Non querería vivir nel, quero vivir neste mundo grande, rico e fermoso cheo de linguas minoritarias que non serven para nada servindo para todo. E que siga contribuíndo a esa riqueza este pequeno recuncho que chamamos Galicia.
Tamén é verdade, e tampouco o vou negar, que o castelán permíte que nos comuniquemos con moitísima máis xente que o galego e que xa é unha lingua común para toda a xente de España. Agora ben, se a cuestión é ter unha lingua común para falar con toda a xente posible sobran todos os idiomas menos un, só hai que decidir con cal quedamos. Unha escolla lóxica sería o chinés, que xa fala a quinta parte da humanidade: todo iso levamos gañado. Ou ben o inglés, con menos falantes pero máis internacional. Se isa é a cuestión deberamos escoller unha das dúas, deixarnos de parvadas e suprimir o ensino tanto do galego como do castelán xa que ningunha das dúas serve para nada.
Pero a verdade é que a cuestión non é isa e nunca o foi. Falar unha lingua non se reduce a unha cuestión de utilidade, nin o empeño de séculos en facernos avergoñar da nosa ven de ahí. Ven do mesmo que veu o roubo da nosa historia, do intento dos estados-nación de presentarse a sí mesmos como eternas unidades monolíticas. O estado-nación non pode admitir que as dúas verbas, estado e nación, teñen significado por separado e non son equivalentes. Non poden porque entón terían que ousar pensar que pode haber un estado-nacións, e cren que iso é abri-la porta ós independentismos. Como dixen sobre a historia, lóxica de parvos e pusilánimes que non entenden que xentes diferentes queiran vivir xuntas. Non se decatan de que cando un asoballa ó outro é cando o asoballado vai aproveitar a máis pequena oportunidade para marchar.
A lingua non é cuestión de utilidade, senón de cultura e identidade. Boto unha ollada ó meu redor e vexo que teño un bó feixe de cousas sen utilidade: cadros, fotos, discos, un puzle, trebellos de xadrez. Boto unha ollada á miña rutina e vexo que fago a cotío cousas sen utilidade: ler unha novela, escoitar música, ve-la tele, escribir este caderno virtual. Bótome unha ollada a mín mesmo e vexo que aprendín moitas cousas sen utilidade: cancións, xogos, chistes, acertixos. Podería pasar sen todas esas cousas, non ía morrer e tampouco me van levar a ningures. Pero sen todo iso non sería eu, sería outro. Un outro mellor ou peor, pero de seguro máis pobre e máis triste.
España podería pasar sen o castelán, e Polonia sen o polaco. E Galicia podería pasar sen o galego, e sen gaitas nin pandeiros, muiñeiras nin alalás, sen hórreos nin pazos, sen Rosalía e sen Pascual Veiga, e sen moitas cousas máis. Pero entón xa non sería Galicia, sería outro pobo máis pobre e máis triste. Nin tampuco España sería España sen os galegos e a súa cultura. Tamén ela sería máis pobre e máis triste. As nosas linguas, as dúas, fan de nos o que somos. Renunciar a unha delas é renunciar a unha parte de nós.
Así que, señores apoloxetas da utilidade, podedes insistir canto queirades que eu non vou renunciar a ningunha das miñas linguas nin avergoñarme de ningunha delas. E na pequena medida en que de mín dependa o galego seguirá nas escolas, porque estudalo ten tanta utilidade ou tan pouca como estudar historia, arte, música, literatura e tantas cousas que serven para que sexamos quen somos. Que servan ou non para algo máis tanto me ten. A mín espántame o voso pequeno mundo de utilidade, o voso pequeno, pobre e triste mundo de formigas. Non querería vivir nel, quero vivir neste mundo grande, rico e fermoso cheo de linguas minoritarias que non serven para nada servindo para todo. E que siga contribuíndo a esa riqueza este pequeno recuncho que chamamos Galicia.
Ningún comentario:
Publicar un comentario