La educación de los hijos

Se ha generado estos días cierta polémica por el deseo de un sector de la sociedad de imponer lo que llaman "PIN Parental", que no es otra cosa que otorgar a los padres el derecho a impedir que sus hijos reciban cierta educación en materia moral o sexual.  Se acogen para ello al artículo 27.3 de la Constitución, que dice:

Los poderes públicos garantizan el derecho que asiste a los padres para que sus hijos reciban la formación religiosa y moral que esté de acuerdo con sus propias convicciones.

Sin entrar en valoraciones sobre tal o cual cuestión moral concreta, veamos los aspectos legales. Estas personas omiten interesadamente otros artículos que ponen límites a ese derecho, que no es absoluto. Así el artículo 27.2 dice:

La educación tendrá por objeto el pleno desarrollo de la personalidad humana en el respeto a los principios democráticos de convivencia y a los derechos y libertades fundamentales.

Es obvio, por tanto, que el derecho de los padres no puede ir en contra de esos principios. Pero hay más, el artículo 39.4 dice:

Los niños gozarán de la protección prevista en los acuerdos internacionales que velan por sus derechos.

Y el artículo 10.2:

Las normas relativas a los derechos fundamentales y a las libertades que la Constitución reconoce se interpretarán de conformidad con la Declaración Universal de los Derechos Humanos y los tratados y acuerdos internacionales sobre las mismas materias ratificados por España.

Pues bien, el artículo 26.2 de la Declaración Universal de los Derechos Humanos dice:

La educación tendrá por objeto el pleno desarrollo de la personalidad humana y el fortalecimiento del respeto a los derechos humanos y a las libertades fundamentales; favorecerá la comprensión, la tolerancia y la amistad entre todas las naciones y todos los grupos étnicos o religiosos, y promoverá el desarrollo de las actividades de las Naciones Unidas para el mantenimiento de la paz.

Y el principio VII de la Declaración de los Derechos del Niño dice:

Se le dará una educación que favorezca su cultura general y le permita, en condiciones de igualdad de oportunidades, desarrollas sus aptitudes y su juicio individual, un sentido de responsabilidad moral y social, y llegar a ser un miembro útil de la sociedad.

Creo que queda claro, como decía al principio, que el derecho reconocido en el artículo 27.3 no es absoluto. En esta y en otras cuestiones el interés superior del niño prevalece sobre el derecho paterno y debe ser protegido por los poderes públicos. Por tanto, el llamado PIN parental es en realidad contrario a la Constitución. Los padres pueden y deben ser informados y consultados, pero su derecho a decidir es limitado y no puede ser nunca en contra de los principios constitucionales.

Dejemos ahora los aspectos jurídicos y veamos las posibles consecuencias de esta censura paterna. En los Estados Unidos tenemos algunos ejemplos prácticos y reales. En algunos estados han conseguido que el creacionismo se enseñe en los colegios, y no como actividad extraescolar sino en las clases de ciencias como si fuera una teoría científica válida. En otros han conseguido que los chicos necesiten autorización paterna para leer obras maestras de su literatura como "Matar un ruiseñor" y "Huckleberry Finn" por ser alegatos antirracistas.

¿Queremos eso para España?

Breve historia do nacionalismo galego

Hai unha certa idea moi estendida dentro e fóra de Galicia de que o nacionalismo galego é unha copia do catalán e vai ó remolque daquel, pero a realidade histórica é que ambos se desenrolaron máis ou menos parellos e influíndose mutuamente. A miúdo foi o nacionalismo catalán o que se inspiróu no galego e así, por exemplo, Prat de la Riba, autor de "La nacionalitat catalana", dixo que o seu pensamento fora moi influido por unhas conferencias que uns anos antes dera en Barcelona o galeguista Alfredo Brañas. O que segue e unha breve reseña histórica da evolución do nacionalismo galego.

Agás por algúns escritos de intelectuais ilustrados adiantados ó seu tempo como Sarmiento, o galeguismo coma corrente cultural e política xurde na década de 1840 da má da chamada xeración de 1846, na que salienta Antolín Faraldo. Esta xeración levou a cabo un traballo de investigación e sistematización das características diferenciais de Galicia e os seus problemas específicos que se plasmou nun ideario político, o provincialismo, de carácter rexeneracionista e autonomista. Este ideario chega ó seu cumio co pronunciamento de Solís en Lugo, no 1846. Incialmente foi, como tantos outros, liberal e contra o goberno de Narváez pero ó fracasar fóra de Galicia tomou o control de feito o galeguismo. Constitúese unha Junta Superior del Gobierno de Galicia da que son nomeados presidente e secretario os provincialistas Terrazo e Faraldo. A éste se lle encarga a redacción dunha proclama na que introduce o ideario provincialista coma un dos obxectivos do alzamento. A derrota de Cacheiras, os fusilamentos de Carral e a morte de Faraldo puxeron fin ó traballo desta primeira xeración de galeguistas.

Tomóu ó relevo nas décadas de 1850 e 1860 unha nova xeración de intelectuais na que destacan, entre outros, Manuel Murguía, Benito Vicetto, Eduardo Pondal ou Rosalía de Castro, que desenrolan un inxente traballo de fundamentación da especificidade histórica, cultural e económica de Galicia que se plasma nun novo ideario, o federalismo. A influencia de esta nova xeración no seu tempo quedou patente no banquete de Conxo. Aínda que se anuncióu coma unha simple xuntanza de confraternidade, o Goberno considerouno perigoso dabondo como para que o exército vixiase a carballeira prevendo un novo alzamento. E a pesares de que foi o que se anunciara, os convocantes foron detidos e xuzgados, chegando a pedirse para eles o desterro ás illas Malvinas.

Mais o federalismo non era exclusivo de Galicia, senon que se estendeu nesas décadas entre os liberais de toda España, sendo o seu principal teórico Pi y Margall. Despois da revolución de 1868 e o fracaso da monarquía de Amadeo I, proclamouse a república e a primeira lei que aproban as Cortes declara "España se constituye en una república federal". Elaborouse un proxecto de constitución que novamente proclama a república federal e enumera os estados que a ían formar, entre os que por suposto estaba Galicia. Os pronunciamentos militares de Pavía primeiro e Martínez Campos despois impiden que entre en vigor e restauran a monarquía centralista, a pesares do cal se redactan proxectos de constitución en varias rexións, entre eles o Proxecto de Constitución para o futuro Estado Galego redactado en 1883 e aprobado pola asamblea de Lugo en 1887.

Nas derradeiros anos do século XIX conviven no galeguismo dúas correntes: unha progresista liderada por Murguía e outra tradicionalista liderada por Alfredo Brañas. Este publicou en 1889 o seu libro "El regionalismo", no que reclama para Galicia un réxime de autogoberno e propón medidas políticas e administrativas concretas e sistemáticas. No 1891 fúndase a Asociación Regionalista Gallega, e no 1897 a Liga Gallega. Ambas de vida moi breve, pero foron o xerme do nacionalismo político propiamente dito que xurde a comezos do século XX. En 1892 a Gaceta de Santiago publica as cores da bandeira galega, que xa se viña usando extraoficialmente dende antes. En 1907 créase Solidaridad Gallega, agora xa con fins electorais, acadando certo éxito nas eleccións municipais de 1909. Foi tamén nestes anos cando Pascual Veiga compuxo a música do Himno, tomándose para a letra o poema "Os Pinos" de Pondal.

En 1916 créase unha das institucións máis importantes do nacionalismo galego, as Irmandades da Fala, que se definen ideolóxicamente na asamblea de 1918. No manifesto desta asamblea os asinantes decláranse "de hoxe para sempre nazonalistas galegos".  Reivindícase unha autonomía integral para Galicia como paso previo á constitución dunha federación ibérica, da que debía fomar parte tamén Portugal. No debate interno sobre se as Irmandades debían ter actividade política ou só cultural, impúxose a corrente culturalista encabezada por Vicente Risco.

Foi nos anos da ditadura de Primo de Rivera cando se empezan a fundar verdadeiros partidos políticos galeguistas, entre os que destaca a Organización Republicana Gallega Autónoma. A ORGA reclama dende a súa fundación unha autonomía total para Galicia, a constitución dunha república fedreral e representación para Galicia na recentemente creada Sociedade de Nacións. Foi a forza máis votada en Galicia nas primeiras eleccións da Segunda República acadando quince deputados.

Proclamada a Segunda República e antes de promulgarse a nova Constitución, redactouse un ateproxecto de estatuto de autonomía que atribuía a Galicia un amplísimo réxime de competencias como, por exemplo, a competencia exclusiva en materia fiscal e administración de xustiza. Xa aprobada a Constitución elaborouse, coa participación de todo-los concellos, un novo Estatuto axustado ó novo marco xurídico que foi aprobado en referéndum. Unha vez máis o golpe de estado militar e a guerra impediron que chegara a entrar en vigor.

Nas primeiras décadas da nova ditadura o galeguismo mantén a súa actividade no exilio, especialmente en Buenos Aires, onde Castelao publica "Sempre en Galiza", ata hoxe a principal obra de referencia do nacionalismo galego. No interior o galeguismo queda de novo relegado a unha actividade cultural, lóxicamente moi restrinxida nun Estado fortemente represor de calquera aspiración nacionalista. Esta actividade xira de xeito particular en torno á editorial Galaxia, creada en 1950. A actividade política non se retoma ata a fundación na clandestinidade do Partido Socialista Gallego e Unión do Pobo Galego, respectivamente en 1963 e 1964. As dúas formacións unifícanse despois da morte do ditador no Bloque Nacionalista Galego.

A entrada en vigor da nova Constitución e do Estatuto de Autonomía de Galicia dan por fin satisfacción, se non ó nacionalismo en sentido estricto, sí polo menos á meirande parte do pobo galego. E o resto xa non é historia, é futuro.

FONTES:

- Historia de Galicia. Bermejo, Pallarés, Pérez, Portela, Vázquez e Villares

- Historia contemporánea de Galicia. Xosé Ramón Barreiro Rivas

- Historia de Galicia. Anselmo López Carreira

- Sempre en Galiza. Alfonso Rodríguez Castelao

- El regionalismo. Alfredo Brañas

- Outra idea de Galicia. Miguel Anxo Murado

A organización territorial de España

Andamos outra vez a voltas coa discusión da organización territorial de España, qué é unha nación e qué non o é, quén ten dereito a decidir sobre a independencia e quén non o ten, se hai que dialogar ou aplicar a forza. Eu non vou entrar polo de agora no debate de qué é unha nación nin cal debera ser a estrutura territorial de España. Por suposto teño as miñas ideas ó respecto, pero o problema é complexo e habería moito que dicir e debater. Xa haberá tempo, hoxe só quero saír ó paso dalgunhas ideas que  dende o meu punto de vista son claramente falsas e, lonxe de de contribuir a solucionar o problema, non fan máis que agravalo.

A primeira de estas ideas, moi estendida, é que os nacionalismos son un problema recente xurdido na cabeza dos Puigdemont, Mas, Torra ou Junqueras, que teñen ós cataláns "adoutrinados". Xa Orgega y Gasset sinalaba hai case un século o errados que estaban os que así pensaban. Só cambian os nomes. Sustitúase "Cambó" e "Sota" por "Junqueras" e "Puigdemont" e todo o escrito polo filósofo parecería escrito hoxe mesmo. Para él os nacionalismos vasco e catalán (ó galego só se refire de pasada) tiñan fonda raigame histórica, cultural e sociolóxica. Remito ó lector interesado ó seu libro "España invertebrada". Baste por agora ver que o problema non ven de dous días atrás. É antigo e importante dabondo para que un dos nosos máis ilustres pensadores se ocupara del.

Pero é que ademáis o problema non se limita ós nacionalismos vasco, catalán e galego.  Pensar así é descoñecer por completo a historia recente de España. Desbotando interpretacións interesadas da historia que se remontan á antigüidade, o problema dos nacionalismos xurde co nacemento dos chamados Estados-nación. A lo menos para min é evidente o absurdo de falar de nacionalismos antes de esistir o concepto moderno de nación, que nace a finais do século XVIII e principios do XIX coa revolución francesa e a independencia das Américas. Na España peninsular comeza a plantexarse máis ou menos abertamente á morte de Fernando VII. Un respaso á historia dos nacionalismos resulta moi interesante, pero aquí so vou recoller dous intres históricos que abondan para desbaratar a idea de que é un problema "inventado" e recente: as dúas repúblicas.

A Primeira República proclamóuse, como todos sabemos e nos ensinaron na escola, despóis da revolución de 1868 e o fracaso da monarquía de Amadeo I, no 1873. O que seica non nos ensinaron, ou non se lle deu a importancia debida, é que esta república era federal. A primeira lei aprobada polas Cortes constaba de un só artígo que dicía "España se constituye en una república federal". De segido pasaron a elaborar un proxecto de Constitución que volvía a proclamar a república federal e enumeraba os estados que a ían integrar. Non só Galicia, Cataluña e o Pais Vasco, tamén, por exemplo, as dúas Castelas, Alta e Baixa Andalucía, Cuba, Puerto Rico, Aragón, e outras que non lembro. O importante é salientar que non foi a ocurrencia de catro exaltados da "periferia", foi elaborada polas Cortes españolas, nas que había representantes de todas as provincias. Sinal inequívoco de que o federalismo estaba estendido entre os liberáis de toda a España do tempo, que recoñecían un problema territorial. Se España non chegóu a ser federal é porque o impediron manu militari os xenerais Pavía e Martínez Campos restaurando a monarquía centralista. Pero non significóu nin que se resolvera o problema nin que morrera o federalismo, como demostra que se elaboraran nos anos seguintes varios proxectos de constitución rexionais, incluíndo algúns que hoxe estamos lonxe de sospeitar como a Constitución Republicana Federal del Estado Riojano.

O outro fito histórico é a Segunda República, na que naceu o actual concepto das comunidades autónomas. De novo se recoñecía a esistencia do problema territorial pero, seica escarmentados pola experiencia da outra república, diseñouse este novo modelo que non era nin centralista nin federal aínda que o federalismo seguía moi vivo cando menos, ata onde eu sei, en Galicia e Cataluña. Que este novo modelo non daba satisfación a todos os pobos que integran España quedóu patente en 1934 cando Companys e o seu goberno proclamaron unilaterlamente (tampouco isto é novo) a República Catalana. Como todos sabemos, a Segunda República rematou coa guerra civil e o establecemento dunha dictadura fortemente centralizadora e represora de calquera veleidade rexionalista.

Pero o problema, por suposto, non quedou resolto e volveu a manifestarse tan cedo como volveu a democracia. De feito antes, pero é outra historia. A Constitución de 1978 retomou o modelo autonomista, aprobado maioritariamente polos españois. Pero compre notar que tampouco se lles deu opción de escoller nin a forma do Estado nin o modelo territorial. O referéndum constitucional tivo moito de escolla entre o réxime anterior e a democracia. Posiblemente foi unha decisión prudente, e foinos ben durante case corenta anos. Pero o problema aínda non estaba verdadeiramente resolto, como demostra que outra vez esteamos a voltas con él.

Así que, ó meu xeito de ver, erran de medio a medio os que pensan que o problema actual é recente e creado por uns poucos aproveitando a crise. As crises sempre fomentan os nacionalismos e hai moitos reproches que lles facer os líderes independentistas, pero o problema é real e ven de lonxe. E non imos por bó camiño para solucinalo se comezamos por negalo. Nin tampouco se pechamos oídos ás razóns do outro e nos refuxiamos cada un na trincheira do seu propio nacionalismo, sexa catalán ou español. Ou mellor dito castelán porque para mín é outro erro evidente opoñer nacionalismo catalán e español. Un nacionalismo español, que non é malo, ten que abranguer a toda España e pasa por crear un país no que todo-los españois esteamos cómodos, sen que a ningún se teña que impoñer a españolidade á forza.

Eucaliptos e carballos

Onte acudín a unha conferencia sobre eucaliptais, fragas e biodiversidade ó cargo do doutor en bioloxía Santiago Bas. Él e o doutor J. Guitián fixeron un estudo comparativo da biodiversidade de plantas e aves en catro eucaliptais e catro carballeiras, ó longo das catro estacións do ano. A conferencia, ademáis de amena, foi moi instructiva e aprendín unha chea de cousas que non sabía. Aquí vos deixo algunhas delas que recollín no meu caderno de notas.

O número de especies de aves observadas nos eucaliptais na estación de maior abundancia, e só a metade das especies nas carballeiras no seu intre máis baixo. O número máximo de exemplares nos eucaliptais é só a cuarta parte que o mínimo nas carballeiras.

Non tomei nota dos datos, pero tamén hai unha diferencia moi significativa no número de especies vexetais, así como na cobertura forestal, especialmente por riba dos tres metros que é precisamente onde se atopan moitas especies de paxaros.

Varios estudos científicos confirman que os cauces de auga perden obxectivamente caudal ó atravesar os eucaliptais, o que confirma a crenza popular.

Os eucaliptos producen ácido prúsico (ácido cianhídrico), moi tóxico. Esa toxicidade é a razón pola que non hai especies que se alimenten dél, salvo o koala. Este ácido que se desprende dos eucaliptos, xunto coa diferente descomposición das súas folla con respecto ás autótoctonas, causa un empobrecemento e perda de fertilidade do chan baixo eles.

Un piñeiro tarda máis do dobre en crecer en Finlandia que en Galicia. A pesares diso, a explotación dos piñeiros é moi rendibe e unha das grandes fontes de riqueza en Finlandia, pero non aquí. Ó parecer, en Francia hais sistemas de financiación para que os madereiros comecen a obter beneficio sin ter que esperar a que as árbores cheguen á súa madurez, que aquí non existen. Na actualidade estamos a importar madeira de calidade destes países, que pagamos a prezos seis ou sete veces maiores que os da madeira de baixa calidade que producimos nós.

Os carballos e outras árbores do xénero quercus son moito máis resistentes ó lume que os eucaliptos e piñeiros. De feito, é moi difícil que un incendio destrúa unha carballeira. Pola contra, o eucalipto se rexenera máis doadamente nos terreos queimados.

Eses son algúns dos datos que recollín no meu caderno durante a conferencia, entre outros sobre aspectos legais e propostas de regulación e ordenación forestal que xurdiron na rolda de preguntas e que omito. Penso que con isto abonda, e remato cunha pregunta que nunca me plantexara e que tamén xurdiu na conferencia. Supoñamos que mañá as empresas que explotan os eucaliptais se trasladan a outro sitio onde sexa máis barato, e todos sabemos que esas cousas ocorren. ¿Qué carallo imos facer entón con todos eses eucaliptos?

Por qué non apoio ós independentistas cataláns

Penso que Cataluña, os cataláns, teñen dereito a decidir o seu propio futuro, como Galicia, como Euzkadi, como calquera outro pobo de España ou de calquera parte do mundo. Porque son pobos, e tanto me ten que os chamen así ou que os chamen paises ou nacións. As verbas non cambian a realidade. Agora ben, o que non apoio é o que veñen facendo dende hai un tempo os independentistas cataláns, e non por que non teñan dereito a votar e decidir, senon por outra razón.

Poden decir o que queiran, pero o feito é que perderon as eleccións que eles plantexaron como plebiscitarias (porque así o quixeron). Acadaron a maioría de escanos pero non de votos. Aínda así, decidiron seguir adiante porque, según o Presidente Puigdemont, que o resto de partidos non estiveran a favor non significaba que se opuxeran "expresamente". Coa súa maioría de escanos aprobaron, ninguneando á oposición e ignorando os procedementos do propio Parlamento, a lei do referendum e a lei de transtitoriedade. Só eles votaron a favor.

Convocóuse o referendum e moita xente foi votar, pero non houbo ningún órgano de control. Houbo xente que votou varias veces e outra que non puido votar. Nin os observadores invitados por eles mesmos pensan que a votación tivera validez. Din agora que o pobo catalán votou maioritariamente pola independencia pero non é verdade. En realidade non sabemos canta xente votóu, dos que non votaron non sabemos cántos non puideron e cántos non votaron por que estaban en contra do propio referendum, nin cantos decidiron absterse sen máis. E dos que votaron non sabemos realmente cántos votaron pola independencia e cantos en contra. Nin tampouco cántos votaron pola independencia porque non se lles dou, nin por unha parte nin pola outra, opción de votar por outras posibilidades, que as hai.

E aínda así os independentistas considerano "un mandato". Pero non hai tal, aínda seguimos sen saber cál é realmente a vontade dos cataláns. Non lles importa. Poden acusar canto queiran a outras forzas de obrigar ós cataláns a seren españois á forza, pero eles son iguais. Eles teñen a verdade, saben o que ten que facer Cataluña e están dispostos a levalo a cabo, o queiran os cataláns ou non.

E por iso non podo apoiar o que están facendo. Máis alá das ideas que eu mesmo teña non me opoño por que eu non sexa independentista (que non o son), se crera que esa é a vontade dos cataláns como pobo, eu o respectaría. Pero non o é. Ou non sabemos se o é, e eu non creo que o sexa.

Todo iso non quere dicir que o Goberno e o PP non teñan a súa responsabilidade, a teñen e moita, pero os independentistas non son mellores. Din que son demócratas, pero non o son. Son outros salvapatrias máis. E eu estou cos patriotas, pero xamáis cos salvapatrias. 

O medo as verbas

Hai algo máis de seis anos empecei a escribir unha bitácora á que puxen por nome "Balas perdidas" na que ó longo de tres anos fun deixando constancia dalgunhas das miñas inquedanzas, entre elas as políticas. Dentro daquela bitácora, en xuño do 2011, escribín un texto titulado "Reflexiones sobre la democracia" do que vou copiar dous parágrafos.

"Tenemos un sistema bicameral, en el que el Congreso es la cámara de representación popular y el Senado la de representación territorial. Este planteamiento me parece correcto, no estoy de acuerdo con quienes proponen la supresión del Senado porque lo consideran inútil. Las diferentes regiones no tienen siempre las mismas características y problemas ni, consecuentemente, los mismos intereses. Si suprimimos el Senado, los intereses de las regiones más pobladas se verían favorecidos en perjuicio de las menos pobladas, dado que tendrían más peso en la única cámara. Para evitar eso existe el Senado, lo que debemos hacer es dotarlo de verdadera utilidad. Concretamente modificando el artículo 90.2, que es el que hace que, en la práctica, el Congreso pueda legislar por sí solo".
"En cuanto al Senado, hay que admitir que la organización territorial ya no se configura, si es que alguna vez fue así, en torno a la provincia, sino en torno a la comunidad autónoma. Por eso [...] la circunscripción debería ser la comunidad autónoma. Dado que es una cámara de representación territorial, el número de senadores por comunidad debería ser idéntico para todas ellas, con independencia de su población".

Este texto compartino en foros de debate en redes sociais, e tamén teño expresado as mesmas ideas en conversas persoais con amigos e compañeiros. ¿Por qué o copio hoxe aquí? Porque me ocorre algo moi curioso que quero comentar. Cando compartín o texto e cando digo o mesmo en conversas persoais uns están de acordo, outros só en parte e outros en nada, pero a conversa adoita ser razoada e razoable. Ninguén leva as más á cabeza nin pensa (ou polo menos non o dí) que eu sexa independentista, que quera esnaquizar España ou que o que digo sexa un disparate. E isto ocorre, ademáis de por falar con xente máis ou menos sensata e educada, por unha razón: que non menciono a verba "federal". E o fago de intento, por que sei por experiencia que se comenzo por decir que son partidario do federalismo as máis das veces a conversa acaba e se converte en dous monólogos. No mellor dos casos pensan que son un tolo, un romántico idealista ou un iluso. Iso os que non me consideran antiespañol e sospeitoso de separatismo.

Nembargantes, o que ocorre máis a miúdo é que me digan que España xa é un Estado federal agás polo nome, no que eu penso que se equivocan. Ata lle teño escoitado a lapidaria sentencia a suspostos expertos en dereito político nos debates da tele. Din que as comunidades autónomas teñen máis competencias que os lander alemáns, o que pode que sexa certo pero non ten que ver porque "descentralizado" non é "federal".  Pero nunca podo expoñerlles as razóns polas que penso que se equivocan porque unha vez pronunciada a verba "federal" xa non dou rematado unha soa frase máis, é como se fose un "ábrete, sésamo" que no canto de abrir covas pechase mentes.

Eu non sei se o federalismo é a solución ó problema dos nacionalismos e a integración territorial de España. Castelao, Pi y Margall e outros homes tan ilustres como ilustrados crían que sí, seica erraban e seica eu tamén. Tan só vou rematar plantexando unha pregunta que me ronda a cabeza: se España xa é un Estado federal agás polo nome ¿a qué ven tanta resistencia a darlle ese nome e poñelo na Constitución?

Para esta pregunta cada quen terá a súa resposta. A miña da título a este texto.

Seis trillóns de cabichas

Esta mañá lin unha nova curiosa no xornal "La Voz de Galicia". Dicía o artigo que no mundo se fuman cada ano seis trillóns de cigarrillos e catro trillóns e medio de cabichas acaban tiradas no chan, o que constitúe a primeira fonte de basura. A nova é un bó exemplo do noso pouco criterio cando se trata de cifras, e me temo que tamén do pouco rigor do periodista ó contrastar a nova.

Abonda pensalo un pouquiño pra velo. No mundo somos seis ou sete mil millóns de persoas, digamos seis para que os números sexan redondos. Se de verdade fumásemos seis trillóns de cigarrillos resultaría que cada habitante do planeta, ata os bebés, fumaríamos mil millóns de cigarrillos ó ano, ou sexa uns trinta por segundo. Non sei vos, pero a min en tres centésimas de segundo non me da tempo nin de sacar o pitillo do paquete.

Sospeito que se trata dun erro de traducción do inglés, é sabido que nos Estados Unidos e outros paises de fala inglesa chaman billón a mil millóns, e trillón o que nós chamamos billón. Serían pois seis billóns de cigarrillos e catro e medio de cabichas tiradas ó chan. Mil pitillos por persona e ano en promedio é moito máis crible. Pero polo que se ve o periodista non pensóu en facer tan sinxelo cálculo que lle advertiría do seu erro, e sospeito que a meirande parte dos lectores tampouco. 

É unha mostra anecdótica pero evidente de falla de cultura matemática. Hai xente que semella pensar que todas as estadísticas están manipuladas (algunhas sí que o están) e outros acetan se máis calquera dato que lles dea en forma de número. As matemáticas non minten, teño escoitado dicir a xente que non entende as matemáticas nin por asomo. Poucos se molestan en analizar un pouquiño o dato, nin sequera cando abonda, como neste caso, cunha sinxela operación aritmética. Tampouco é que sexa culpa súa, ou non de todo, e que ninguén lles ensinóu a facelo. O problema está no sistema educativo, pero iso é tema para outra entrada.

Por certo, catro billóns e medio de cabichas tiradas ó chan cada ano segue sendo unha morea de cabichas, que demostran que ademáis de ter pouca cultura matemática somos uns porcos. Pero tamén é tema para outro día.